Thông quan là một thủ tục bắt buộc phải thực hiện khi doanh nghiệp thực hiện hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa chính ngạch. Chỉ khi thủ tục thông quan được thực hiện thì hàng hóa tiêu thụ mới được coi là hợp pháp. Vậy thông quan là gì? Thủ tục để thông quan hàng hóa như thế nào?
Thông quan hàng hóa là gì?
Khái niệm
Thủ tục thông quan là những thủ tục hải quan diễn ra dưới sự kiểm soát của cơ quan chức năng nhà nước Việt Nam. Đây là công việc mang tính nghiệp vụ nhà nước, do cấp nhà nước quản lý và kiểm soát. Sau khi đã nhận được quyết định thông quan thì hàng hóa, sản phẩm mới có thể tiến hành xuất khẩu, nhập khẩu; phương tiện giao thông mới được phép xuất cảnh, nhập cảnh.
Thông quan hàng hóa là thủ tục bắt buộc phải thực hiện trước khi muốn đưa hàng hóa vào trong hoặc ra khỏi biên giới của một quốc gia theo hình thức chính ngạch. Hoạt động này diễn ra dưới sự tham gia của hai đối tượng là đơn vị thực hiện xuất nhập khẩu hàng hóa và cơ quan hải quan.
Về quy trình thực hiện thủ tục, thông quan cho hàng hóa đường biển, đường bộ và đường hàng không không có sự khác biệt.
Căn cứ vào quy định của pháp luật, khoản 21 Điều 4 Luật Hải quan 2014 đã đưa ra khái niệm về thông quan như sau: “Thông quan là việc hoàn thành các thủ tục hải quan để hàng hóa được nhập khẩu, xuất khẩu hoặc đặt dưới chế độ quản lý nghiệp vụ hải quan khác”.
Vai trò của thông quan là gì?
Thông quan có hai vai trò quan trọng đó là:
Thứ nhất, thủ tục thông quan giúp nhà nước Việt Nam có thể tính và thu thuế. Đây là vai trò vô cùng quan trọng của thủ tục thông quan. Tính và thu thuế là hoạt động mang tính phức tạp, cần độ chính xác cao. Đó là nguyên nhân tại sao thủ tục này lại tốn khá nhiều thời gian để thực thực hiện.
Thứ hai, thủ tục thông quan giúp nhà nước có thể quản lý, kiểm soát, nhận biết và nắm bắt được các thông tin chính xác về hàng hóa. Từ đó xác định xem hàng đó có nằm trong danh mục hàng cấm xuất nhập khẩu hay không. Một số hàng hóa nước ta cấm xuất nhập khẩu đó là ngà voi, đồ cổ, động vật hoang dã, súng, ma túy.
Một khi hàng hóa đã làm thủ tục thông quan thì khi tiêu thụ trên thị trường mới được coi là hợp pháp. Nếu hàng hóa không có giấy tờ chứng minh thông quan thì cơ quan chức năng có thể thu hồi, tiêu hủy hoặc giải quyết theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Trách nhiệm pháp lý về thông quan hàng hóa của đơn vị khai hải quan
Trách nhiệm pháp lý về kiểm tra chất lượng hàng hóa và thông quan được quy định cho cả đơn vị khai hải quan và cơ quan hải quan. Cụ thể, trách nhiệm của đơn vị khai hải quan về kiểm tra chất lượng và thông quan đối với hàng hóa nhập khẩu quy định tại Điều 8 Thông tư liên tịch 110/2016/TTLT-BTC-BKHCN. Theo đó, trách nhiệm của đơn vị khai hải quan là:
- Thực hiện đầy đủ thủ tục hải quan, thủ tục kiểm tra chất lượng theo quy định hiện tại của pháp luật.
- Lựa chọn đơn vị đánh giá phù hợp được các bộ quản lý chuyên ngành chỉ định để thực hiện giám định chất lượng hàng hóa.
- Nộp bản kết quả đánh giá lô hàng cho cơ quan kiểm tra có thẩm quyền.
- Nộp bản kiểm tra chất lượng cho cơ quan hải quan để thực hiện thủ tục thông quan theo quy định pháp luật Việt Nam.
- Đối với trường hợp hàng hóa không đạt yêu cầu về chất lượng thì có quyền đề nghị với cơ quan kiểm tra nhà nước về lựa chọn biện pháp khắc phục như tiêu hủy, tái chế, tái xuất, chuyển mục đích sử dụng. Cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm xem xét giải quyết phù hợp với những quy định của pháp luật.
- Nếu người khai hải quan lựa chọn biện pháp khắc phục là tái chế, tại văn bản đề nghị cần thể hiện rõ phương án, địa chỉ, người chịu trách nhiệm chính trong hoạt động tái chế hàng hóa.
- Thực hiện những quyết định của cơ quan nhà nước, chịu chi phí liên quan đến việc khắc phục hậu quả theo quy định về xử lý vi phạm hành chính.
Trách nhiệm pháp lý về thông quan hàng hóa của cơ quan hải quan
Trách nhiệm của cơ quan Hải quan trong hoạt động kiểm tra chất lượng hàng hóa và thông quan hàng nhập khẩu được quy định tại Điều 11 Thông tư liên tịch 110/2016/TTLT-BTC-BKHCN. Trách nhiệm pháp lý của cơ quan hải quan được quy định cụ thể như sau:
- Thực hiện các thủ tục hải quan, thủ tục để đưa hàng về bảo quản và thủ tục thông quan phải kiểm tra chất lượng hàng hóa theo quy định có trong pháp luật hiện hành.
- Phối hợp cùng với cơ quan kiểm tra chất lượng, cơ quan đánh giá sự phù hợp trong kiểm tra lấy mẫu hàng hóa; theo dõi, giám sát những đối tượng hàng hóa phải áp dụng biện pháp khắc phục: tiêu hủy, tái chế, tái xuất, chuyển mục đích sử dụng; cung cấp những thông tin có tại Điều 6 Thông tư liên tịch này.
- Phối hợp cùng cơ quan kiểm tra để áp dụng biện pháp tăng cường kiểm tra chất lượng hàng nhập khẩu có tại điều 9 Thông tư số 27/2012/TT-BKHCN.
- Tiếp nhận thông báo kiểm tra chất lượng hàng hóa: bản điện tử, bản fax/file ảnh, bản chính để thực hiện thông quan.
- Nếu phát hiện sai phạm pháp luật, tiến hành lập biên bản về vi phạm, đưa ra những quyết định xử lý theo đúng pháp luật và hướng dẫn tại thông tư này.
Quy trình thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu
2.1 Đăng ký doanh nghiệp trên phần mềm khai hải quan
Để được xuất nhập khẩu hàng hóa thì doanh nghiệp phải tiến hành đăng ký Hải quan điện tử trên trang chính thức của Tổng cục Hải quan. Việc này chỉ cần thực hiện một lần. Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải đăng ký thông tin chữ ký điện tử và gia hạn thời gian khi hết hạn đăng ký.
Để đăng ký sử dụng hệ thống VNACCS, doanh nghiệp cần chuẩn bị những điều sau:
- Token chữ ký điện tử (chữ ký số) thường là chữ ký dùng để khai báo thuế.
- Máy tính có kết nối mạng
- Phần mềm thực hiện khai hải quan điện tử ECUS
Về chữ ký số: doanh nghiệp có thể dùng chữ ký số của đơn vị cung cấp dịch vụ chữ ký này.
Về tài khoản VNACCS: sau khi đăng ký dùng chữ ký số, doanh nghiệp cần tạo tài khoản VNACCS. Doanh nghiệp chỉ cần truy cập vào website của Tổng cục Hải quan để đăng ký một tài khoản VNACCS mới và sử dụng.
Sau khi đăng ký tài khoản VNACCS, Hệ thống Hải quan sẽ cấp cho doanh nghiệp THÔNG TIN TÀI KHOẢN VNACCS.
Sau khi tạo tài khoản VNACCS và đăng ký chữ ký số với Tổng cục Hải quan, doanh nghiệp có thể truyền tờ khai cho lô hàng hóa của mình và gửi tới hệ thống của Hải quan.
2.2 Khai hải quan trên phần mềm
Phần mềm khai báo Hải quan được sử dụng chủ yếu tại nước ta là ECUS5 của Thái Sơn và CSDS. Hiện tại, loại hình xuất nhập khẩu kinh doanh sẽ được khai báo miễn phí. Với loại hình sản xuất, gia công xuất khẩu thì cần mua bản quyền do có liên quan đến thông tin nhập và tồn kho của nguyên vật liệu.
Sau các bước khai thử, khai sửa, khai chính thức, hệ thống Tổng cục Hải quan sẽ trả kết quả phân luồng cho tờ khai về phần mềm. Có 3 loại phân luồng là luồng xanh, luồng vàng và luồng đỏ. Thông thường, với doanh nghiệp lần đầu mở tờ khai cho lô hàng sẽ rơi vào luồng đỏ.
Quy trình khai hải quan trên phần mềm gồm các bước sau:
Bước 1: Điền các thông tin xuất khẩu (EDA).
Người khai cần điền thông tin xuất khẩu cần thiết trước khi tiến hành đăng ký tờ khai xuất khẩu. Sau khi hệ thống Tổng cục Hải quan nhận và cấp số thì thông tin EDA được lưu trữ trên VNACCS.
Bước 2: Đăng ký tờ khai xuất khẩu hàng hóa.
Sau khi nhận được đăng ký tờ khai EDC (tờ khai xuất khẩu), người khai cần kiểm tra lại thông tin đã khai báo. Nếu chính xác thì gửi đến hệ thống Tổng cục để đăng ký tờ khai. Nếu sai sót thì tiến hành sửa đổi bằng cách sử dụng nghiệp vụ EDB (gọi lại màn hình khai thông tin xuất khẩu EDA – tờ khai nháp).
Bước 3: Kiểm tra điều kiện đăng ký tờ khai.
Bước 4: Phân luồng hàng hóa, kiểm tra và thông quan lô hàng.
Hệ thống Tổng cục Hải quan sẽ tự động phân luồng tờ khai theo 3 luồng là xanh, vàng và đỏ. Mỗi luồng sẽ có điều kiện thông quan khác nhau.
- Nếu tờ khai thuộc luồng xanh thì đơn vị kê khai chỉ cần nộp thuế và đưa hàng ra cảng đi.
- Nếu tờ khai thuộc luồng vàng thì cần kiểm tra chi tiết hồ sơ chứng từ giấy, không kiểm tra chi tiết hàng hóa. Nếu hồ sơ hợp lệ thì chỉ cần nộp chứng từ hợp lệ và nộp thuế. Nếu hồ sơ không hợp lệ thì cần chỉnh sửa, bổ sung theo yêu cầu của hải quan.
- Nếu tờ khai thuộc luồng đỏ thì cần kiểm tra hồ sơ chứng từ giấy và kiểm tra chi tiết hàng hóa thực tế. Nếu hồ sơ và hàng hóa hợp lệ thì chỉ cần nộp thuế và chi phí kiểm tra. Nếu không hợp lệ thì cần thực hiện điều chỉnh theo yêu cầu của cơ quan hải quan.
Bước 5: Khai sửa đổi và bổ sung trong thông quan.
Trong trường hợp sau khi tờ khai đã thông quan mà phát hiện ra sai sót thì chủ hàng cần trình đơn xin sửa đổi và bổ sung cho tờ khai để tránh khi hàng hóa đến cảng mà không được xuất khẩu đi.
Khi tờ khai đã thông quan thì tờ khai sẽ được mang đi thanh lý với cơ quan chịu trách nhiệm tùy theo khu vực hải quan nào được sử dụng trên tờ khai.
2.3 Đưa hàng hóa đến địa điểm quy định để kiểm tra
Kiểm tra hàng hóa là việc cơ quan hải quan tiến hành kiểm tra thực tế về lô hàng hóa xuất nhập khẩu. Hoạt động này nhằm đảm bảo các tính chất, xuất xứ, số lượng, giá trị và điều kiện thông quan hàng hóa phù hợp với những thông tin đã kê khai trong Tờ khai hàng hóa.
Quy trình kiểm tra thực tế hàng hóa được thực hiện như sau:
- Kiểm tra hàng hóa nhập khẩu và hàng hóa xuất khẩu đã thông quan được tập kết trong khu vực cửa khẩu xuất.
- Kiểm tra thực tế hàng hóa khi làm thủ tục tại Chi cục Hải quan cửa khẩu
- Kiểm tra thực tế đối với hàng được vận chuyển tới nơi đăng ký tờ khai thông quan ở Chi cục Hải quan, Cục Hải quan hoặc kiểm tra tại chân công trình, nhà máy.
2.4 Nộp thuế và thực hiện các nghĩa vụ tài chính khác theo quy định
Sau khi tờ khai hải quan đã được truyền đi và thông qua, doanh nghiệp cần nộp hai loại thuế là thuế nhập khẩu và thuế VAT. Ngoài ra, tùy vào một số mặt hàng có thể cần nộp thuế khác như thuế môi trường, thuế hàng hóa tiêu thụ đặc biệt.
Thuế xuất khẩu và nhập khẩu là loại thuế đánh vào những mặt hàng được phép xuất nhập khẩu quan biên giới Việt Nam. Người kê khai và thực hiện nộp thuế là chủ lô hàng hoặc tổ chức nhận được ủy thác.
Có 3 phương pháp tính thuế xuất nhập khẩu là dựa vào tỷ lệ phần trăm, tính thuế tuyệt đối và tính thuế hỗn hợp.
Cách tính thuế theo tỷ lệ phần trăm:
Thuế XNK phải nộp = Trị giá hàng hóa tính thuế x Thuế suất theo tỷ lệ %
Trong đó:
- Trị giá hàng hóa tính thuế xuất nhập khẩu là trị giá hải quan được quy định tại luật hải quan.
- Thuế suất theo tỷ lệ % của các mặt hàng có thể thay đổi theo thời điểm tính.
Cách tính thuế tuyệt đối
Thuế XNK phải nộp = Lượng hàng thực tế xuất nhập khẩu x Mức thuế tuyệt đối
Trong đó :mức thuế tuyệt đối sẽ thay đổi theo từng thời điểm tính thuế.
Phương pháp tính thuế hỗn hợp sẽ căn cứ vào tiền thuế tính theo tỷ lệ phần trăm và tiền thuế tuyệt đối.
Thời điểm tính thuế là khi đăng ký tờ khai hải quan.
Thời điểm nộp thuế trước khi hàng thông quan hoặc giải phóng hàng theo quy định của luật hải quan.
Tìm hiểu thêm: Tra cứu tờ khai hải quan
Thời gian thông quan hàng hóa
Tổng cục Hải quan Việt Nam đã ban hành Quyết định số 1722/QĐ-TCHQ ngày 10/6/2016 về vấn đề Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 19-2016/NQ-CP được đề ra bởi Chính phủ. Trong đó sẽ tập trung vào việc giảm thời gian thông quan hàng hóa qua biên giới của Việt Nam. Năm 2016 tối đa là 10 ngày đối với hàng xuất khẩu, 12 ngày đối với hàng nhập khẩu.
Mục tiêu tới năm 2020, thời gian là tối đa 36 giờ đối với hàng hóa xuất khẩu, 41 giờ đối với hàng hóa nhập khẩu – theo Cổng thông tin Bộ Tài chính. Tuy nhiên, tới thời điểm năm 2022, thời gian thông quan vẫn chưa được rút ngắn như dự định.
Một số lưu ý khi thực hiện thông quan là gì?
Khai thông tin trên phần mềm VNACCS:
Trong quá trình khai thông tin trên VNACCS có thể doanh nghiệp sẽ bị mắc lỗi sai thông tin. Một số loại thông tin có thể chỉnh sửa. Tuy nhiên, một số khác lại không thể sửa lại hay bổ sung thêm.
Với những loại không thể chỉnh sửa, người thực hiện kê khai chỉ còn cách là khai lại tờ mới và hủy tờ khai cũ. Việc này sẽ mất nhiều thời gian, đặc biệt là khi tờ khai trước đã được đóng thuế. Khi đã đóng thuế thì sẽ mất thêm cả thời gian để chờ điều chỉnh thuế. Do vậy, bất cứ thông tin gì trên tờ khai đều phải hết sức chú ý khi điền.
Áp mã số hàng hóa – mã HS code
Trong biểu thuế có rất nhiều loại hàng hóa. Trong đó, có một vài loại hàng có cùng mô tả ở nhiều mục khác nhau và tương ứng có thuế suất khác nhau. Điều này khiến người kê khai hải quan dễ bị nhầm lẫn, nhất là người chưa rõ nguyên tắc áp mã theo quy định và mã HS code cho từng loại.
Do đó, người thực hiện kê khai phải kiểm tra kỹ lưỡng hàng doanh nghiệp nhập khẩu và áp mã HS code tương ứng cho loại đó. Quan trọng là người làm cần tìm hiểu kỹ và vững kiến thức chuyên môn để làm chủ được hoạt động kê khai.
Các lỗi trên chứng từ
Một số lỗi trên chứng từ phải kể đến là sai lệch về trọng lượng, số lượng, lỗi chính tả, điều kiện giao hàng… Đây là những lỗi nhỏ nhưng người kê khai phải cẩn thận, kiểm tra thông tin kỹ càng để phát hiện và điều chỉnh kịp thời. Việc này sẽ tránh được những rắc rối và tốn thời gian về sau.
Một số loại thuế khác
Ngoài thuế xuất nhập khẩu, thuế VAT thì một số hàng hóa đặc biệt còn có thêm thuế chống bán phá giá, thuế tự vệ, thuế chống trợ cấp.
- Thuế chống bán phá giá là thuế nhập khẩu bổ sung áp dụng cho những hàng hóa được nhập khẩu vào Việt Nam.
- Thuế chống trợ cấp là thuế nhập khẩu bổ sung áp dụng cho hàng hóa nhận được trợ cấp để nhập khẩu vào Việt Nam.
- Thuế tự vệ là thuế nhập khẩu bổ sung áp dụng cho hàng hóa được nhập khẩu quá mức vào Việt Nam.
Các loại hàng hóa bị áp thuế này vì chúng có thể đe dọa hoặc gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước hoặc ngăn cản sự phát triển của các ngành sản xuất trong nước.
Một số lỗi khác thường gặp
Các lỗi thường gặp khác về thông quan hàng hóa như:
- Hàng không đúng chủng loại
- Sai số Container hoặc sai số seal
- Thiếu hoặc dư số lượng sản phẩm
- Áp dụng sai mã HS code hàng hóa
- Sai thông tin khối lượng hàng hóa
Để tránh những lỗi này, người kê khai cần có kinh nghiệm xử lý kịp thời trước khi khai chính thức trên Tổng cục Hải quan. Điều này sẽ tránh phát sinh chi phí và thời gian thông quan.
Bài viết đã cung cấp cho bạn đọc tất cả thông tin về thông quan là gì? Các vấn đề xung quanh hoạt động và thủ tục để thông quan. Hy vọng với những kiến thức trên, quý khách hàng có thể áp dụng cho hàng hóa xuất nhập khẩu của mình để được thông quan nhanh chóng.
Tìm hiểu thêm: Cảng cạn ICD là gì?
